Skąd się bierze miód?

Przed zapyleniem rośliny wydzielają nektar. Jest to nic innego jak zagęszczony sok roślinny, wydzielany przez specjalne gruczoły – nektarniki. Nektarniki są umieszczone w obrębie kwiatu lub na innych częściach rośliny, na przykład blaszkach i ogonkach liściowych.

Słodki smak nektaru wabi pszczoły, które w jego poszukiwaniu gotowe są przemierzać dystanse nawet do 10 kilometrów.  Głównym składnikiem nektaru są cukry. W zależności od gatunku rośliny z którego pszczoły pobierają nektar zawartość cukrów waha się w bardzo szerokich granicach pomiędzy 5 a 75 % (kasztanowiec wydziela nektar o zawartości do 70 % cukrów). Najczęściej jednak ilość cukrów w nektarze nie przekracza 20 %. Zadziwiające jest, że bardzo duży wpływ na stężenie cukru w nektarze ma pora dnia, temperatura, wilgotność powietrza, nasłonecznienie, warunki glebowe oraz inne cechy otoczenia. Poza cukrem w składzie nektaru znajdują się również olejki eteryczne, barwniki, enzymy, kwasy organiczne i sole mineralne.

Zebrany przez pszczoły nektar transportowany jest do ula w wolach. Następnie podawany jest dalszej obróbce, która polega na częściowym trawieniu z udziałem enzymów. Następnie nektar jest składowany w plastrach miodu. Na tym etapie przetworzony nektar zawiera w sobie dużo wody dlatego pszczoły muszą ułatwić jej odparowanie. Dzięki poruszaniu skrzydłami w plastrach wytwarzają w ulu prąd powietrza, który ułatwia odparowanie. Dopiero tak przygotowany miód zostaje zasklepiony woskiem. Kolejny etap należy już do pszczelarza, który musi wyjąć i odsklepić ramkę, by następnie za pomocą wirówki i filtracji otrzymać dobry miód.

Spadź

Spadź jest sokiem roślinnym przerobionym przez drobne owady. Mszyce i czerwce odżywiają się sokiem i wysysają go przez nakłuwanie zielonych części rośliny ostrym ryjkiem. Z soku pobierają one białka, niezbędne dla ich rozwoju. Ze względu na to, że zawartość białek w soku roślinnym jest mała, przez organizm mszyc przechodzi bardzo duża ilość soku. Jest on wydalany na różnych częściach roślin w postaci kropelek zwanych spadzią. W spadzi znajdują się cukry zawarte w soku roślinnym, ponieważ związki te są przyswajane przez mszyce tylko częściowo.

Mszyce i czerwce żerują przede wszystkim na jodle, lipie, leszczynie, dębie, sośnie, świerku oraz śliwie. Stąd miód spadziowy nosi często nazwę miodu jodłowego, sosnowego, modrzewiowego itp.

W porównaniu z nektarem spadź wykazuje wyższą zawartość soli mineralnych oraz obecność kwasów organicznych i enzymów pochodzących z organizmu-owadów. Na skutek znacznego odparowania wody z kropelek spadzi, zawartość jej może wynosić ok. 50%. Skład cukrowców jest zbliżony do występującego w nektarze kwiatowym. Spadź zwykle zawiera charakterystyczny trójcukier melezytozę. Ciemne zabarwienie spadzi jest m.in. spowodowane osiadaniem na lepkiej powierzchni zarodnik6w grzybów, kurzu i innych zanieczyszczeń.

Dojrzewanie miodu

Pszczoły gromadzą zebrany nektar lub spadź w wolu miodowym, gdzie następuj e częściowe rozrzedzenie oraz wzbogacenie w enzymy i kwasy organiczne pochodzące z organizmu owadów. Nektar przeniesiony do ula przez tzw. pszczoły zbieraczki jest oddawany młodym pszczołom, które go rozlewają w postaci cienkich warstewek w komórkach piastrów. W wyniku odparowania wody zostaje on zagęszczony. Temperatura w ulu wynosi 3 6°C. Pszczoły przyspieszają odparowanie wody przez ciągłe wachlowanie skrzydłami, utrzymując w ten sposób ciągły ruch powietrza w ulu. Powietrze o wyższej wilgotności jest dzięki temu stale usuwane z ula. Po zagęszczeniu miodu do zawartości ok. 20°/o wody pszczoły zasklepiają komórki piastrów woskiem.

Przekształcenie nektaru w miód polega nie tylko na odparowaniu wody, ale obejmuje szereg przemian biochemicznych. Całość tych procesów określa się mianem dojrzewania miodu. Dojrzewanie miodu rozpoczyna się już w wolu miodowym pszczoły i zachodzi nadal w zasklepionych komórkach piastrów.

Proces dojrzewania miodu nie jest jeszcze w pełni wyjaśniony. Przede wszystkim przemianom ulega sacharoza, znajdująca się w nektarze w znacznych ilościach. Zostaje ona enzymatycznie rozłożona do glukozy i fruktozy. Mało natomiast wiadomo o tworzeniu się dekstryn, które występują w miodach dojrzałych. W wyniku przemian cukrów mogą również powstawać kwasy organiczne.

Dojrzały i zagęszczony miód posiada odpowiednią konsystencję. Zawiera on m.in. pewne związki pochodzące z organizmu pszczoły: kwasy organiczne, enzymy i inhibinę. Mi6d wykazuje stosunkowo wysoką kwasowość, podczas gdy nektar ma najczęściej odczyn obojętny lub lekko zasadowy. Działalność enzymów w procesie dojrzewania wpływa także na własności smakowe miodu.

W praktyce dojrzałość miodu rozpoznaje się po stopniu zasklepienia piastrów. Miód uważa się za dojrzały, gdy 3/4 komórek piastra jest pokrytych woskiem.